“Moj e bukura More”, historia e këngës së famshme të arbëreshëve

1 Shtator 2015, 10:34Kulturë TEMA

“Moj e bukura More”, një prej këngëve më të popullarizuara, konsiderohet simbol i rëndësishëm i arbëreshëve në mbarë trojet shqiptare. Historia që bart kjo këngë është testament i një periudhe nëpër të cilën ka kaluar Shqipëria.

Me pushtimin e Shqipërisë nga Perandoria Osmane në shekullin XV, kishte nisur edhe migrimi i shqiptarëve për në Itali, të cilët më pas u quajtën arbëresh. E ata që shkuan në Greqi morën emrin arvanitë. “Moj e bukura More” i kushtohet atdheut, Shqipërisë, shkruan sot Koha Ditore.

Sipas hulumtuesit Ardian Ahmedaja, qëllimi kryesor i kësaj kënge lidhet me eksodin e arbëreshëve nga Peloponezi i Greqisë për në Sicili të Italisë dhe në pjesën jugore të Gadishullit Italian pas rënies së Koronit nga osmanët në të ashtuquajturin “Rrethimi i Koronit”.

Ndërsa studiuesi shqiptar Ahmedaja numëron edhe disa arsye përse kjo këngë është bërë simbol i rëndësishëm. Në një kumtesë, ai ka përmbledhur informacione dhe hulumtime që i ka bërë lidhur me këtë këngë, në të njëjtën kohë duke studiuar përmes saj edhe traditat e arbëreshëve. Krejt këto ai i ka shpalosur të hënën në kuadër të ditës së parë të edicionit të 45-të të Konferencës Ndërkombëtare të Baladave, që për herë të parë po mbahet në Kosovë. Nikoqir i kësaj ngjarjeje është Instituti Albanologjik i Prishtinës. Ndërsa tema e këtij edicioni është “Botët paralele në balada dhe këngë folklorike”. Ky aktivitet për pesë ditë me radhë mbledh me shumë se njëzet specialistë botërorë të folkloristikë. Ahmedaja është njëri prej tyre. Ai është hulumtues në Institutin për Hulumtime të Muzikës Folklorike dhe Etnomuzikologji në Universitetin e Muzikës dhe Arteve Performuese në Vjenë, ndërsa u paraqit me kumtesën me titull “Botët paralele në këngën arbëreshe ‘Mori e bukura More’”. Kjo këngë, sipas tij, mori titullin “Moj e bukura More” pasi u këndua në Shqipëri në një festival të mbajtur më 1978.

“Kënga ‘Mori e bukura More’ është e mirënjohur në mesin e arbëreshëve, por edhe shqiptarëve në Ballkan dhe pjesë të tjera të diasporës, duke përfshirë edhe arvanitët e Greqisë. Kjo këngë performohet në mënyra të ndryshme nga solistë, ose nga kori i cili përcillet me ansamble të ndryshme instrumentale, nga këngëtarë të operës apo edhe nga grupe, repertori i të cilëve lidhet me muzikën bashkëkohore”, ka thënë Ahmedaja, tek ka shtuar se ishin priftërinjtë e asaj kohe ata të cilët kanë bërë shumë që kjo këngë të mbetej gjallë.

“Ka shumë arsye përse kjo këngë është bërë simbol i rëndësishëm për arbëreshët, më së shumti nga priftëria dhe ka mbijetuar për një kohë kaq të gjatë. Duhet të kujtojmë se priftërinjtë ishin shumë të rëndësishëm për komunitetin arbëresh të ruajnë veçantinë e tyre në Itali, duke përfshirë gjuhën, besimin religjioz dhe zakonet”, ka shtuar ai.

Priftërinjtë arbëresh, sipas tij, po ashtu e kanë bërë të njohur këtë këngë në diasporën greke. Një figurë shembull për këtë ai përmend Antonio Beluscin nga Fransita, i cili vizitoi fshatrat Arvanite dhe incizoi këngë gjatë vizitave të tij nga viti 1965 deri më 1990 e ndihmoi në shpërndarjen e këngëve arbëreshe nga jugu i Italisë, duke përfshirë “Mori e bukura More”. Ndërsa për shpërndarjen e kësaj kënge në Shqipëri, Ahmedaja ka thënë se ekziston një tjetër version në dallim me atë që përmendet.

“Edhe pse thuhet se lidhjet zyrtare në mes të arbëreshëve dhe shqiptarëve janë vënë menjëherë pas Pavarësisë së Shqipërisë në vitin 1912, mund të thuhet se vetëm pas viteve ’70 një shkëmbim zyrtar i grupeve muzikore dhe i vizitave intelektuale filluan ngadalë”, ka thënë Ahmedaja tek ka shtuar se muzikantët arbëresh ishin ftuar që të jenë pjesë e Festivalit Ndërkombëtar të Folklorit të Jug të Shqipërisë.

“Transkripta e melodisë së këngës rrjedh nga performanca në këtë festival në vitin 1978 me titull ‘Moj e bukura More’. Me këtë rast kënga u bë e njohur në mbarë publikun shqiptar”, ka thënë Ahmedaja, tek ka treguar se analizat rreth muzikës janë shumë të rëndësishme.

Në këtë formë, sipas tij, mund të kuptohen lidhjet e melodive që njihen në traditat e vendësve arbëreshë me traditat e grupeve të tjera arbëreshe.

Me këtë kumtesë u mbyll dita e parë e leximeve, derisa gjatë ditës u bë edhe hapja e saj, ku folën drejtoi i Institutit Albanologjik të Kosovës, Hysen Matoshi, studiuesja Arbora Dushi dhe Thomas A. McKean nga Komisioni Ndërkombëtar i Baladave.

Me këtë rast, Matoshi ka thënë se mbajtja e një konference të tillë në Kosovë është një ngjarje e rëndësishme për vendin.

“Do të dëshironim shumë që Instituti Albanologjik të jetë pjesë e agjendave tuaja shkencore, ne kemi nevojë për përvojat moderne të kërkimit shkencor, bashkëpunimet e tilla na ndihmojnë edhe për përforcimin e vlerave tona kombëtare, me shpresë që ato të jenë edhe në interesin tuaj “, ka thënë Matoshi.

Ndërsa McKean me këtë rast ka thënë se është mirë që studiuesit e tjerë të njihen me baladat e Kosovës.

43 komente në ““Moj e bukura More”, historia e këngës së famshme të arbëreshëve”

  1. Berlin says:

    Kush jane ata shqiptare qe ne shekullin e 15 shkuan ne gerrrrrrrrrrrrqi ?
    Vetem gjakdhjeret bejne thenje te tilla.

    1. Aleksander says:

      Mjaft me traplleqet e kalamaqerve gazetare !!!-Qe ne 3 fjalite e para jane shkruar 4 traplleqe !-O tema ,mire keta kalaviçat e kopshteve qe shkruajne budallalleqe,po ju si ua botoni !!!?

    2. tfgs says:

      O Zot,pafytyresia e te pacipeve sunite arrin kulmin,nuk paska te sosur,nje palohistorian Ahmed aja nga Kavaja,tenton te shkruaj mbi historine e te ”te bukures More” te arvaniteve kristiane orthodhoxe e katolike,te cilet nen thundren turke dhe njethundrakeve mujahedine shqipfoles[tourkoalvanoi] braktisen Shqiperine,Moria-n etj,pa pranuar kurre thundren turke.
      Ngrihen sot dylberet e Ali Pash turkoshqipfolesit dhe shkruajne historine e arvaniteve dhe kengeve te tyre!!!
      Kur arvanitet e Moria-s i kendonin vendit te cilin lane pas,tourkoalvanoi ne Shqiperi apo Kosove apo FYROM i kendojne sulltan muratit:

      https://www.youtube.com/watch?v=tZe-XSULmaA

      1. kd says:

        Ik or qen kolibje se nuk ke ti aq kulture e dituri te flasesh per Arbereshet llapaqen gore si kurv… tretuaresh nuk tu mbyll ajo gobe e poshter mercenari a thua se te shurrojn perdite ne te

        1. tfgs says:

          pis sunit,e kuptoj irritimin tend,eshte e rende te jesh korrak……..

          1. kd says:

            Korraku i sateme ore jevgjit pjelle e skaduar

          2. tfgs, jevgu anadollak i 1923-shit says:

            Sa kar je nga trute o tfgs puupu… Ik pyet ate prostituten te teme te ta tregoje nga e ke origjinen se do t bjere te fiket anadollak kari.. Ti me siguri ke origjine turke, se turqit do e kene perdhunuar katragjyshet e tua aq shume sa i urren sot si debil qe je

            Ceshte kjo “myslimon”…hahaa qe nga e shkruajtura dukesh ca niveli ke, kar me zile i lindur nga nje gabele prostitute.

        2. kd says:

          Korralu i sateme ore jevgjit pjelle e skaduar

          1. tfgs says:

            reeeeeeee ouuuuuuusssssttttttttt,vrromoarapi………..

      2. shqiptari says:

        o sirian, shikoje filmin Byron (BBC te 2003). Degjoje sa bukur kendojne luftetaret dhe heronjte “grek”. Ti ke fatin te kuptosh shqipen e zotit. Bej durim te degjosh edhe muziken qe mbyll filmin.
        Cudia me e madhe eshte se 95% e heronjve qe cliruan greqine e re siriane jane ata qe I quan ti sunit. Mos beso vetem priftin o injorant, lexo pak edhe vete, se edhe prifti do te respektoje me shume.

        1. tfgs says:

          arap sunit[qe cuditerisht vetquhesh ”shqiptar”!!!!],arvanitet qe cliruan Greqine ishin orthodhoxe e katolike,por kurrsesi myslimone,perkundrazi tourkoalvanoi [ali pasa dhe camet]ishin ne rradhet e ushtrise turke kunder luftetareve greke e arvaniteve kristiane,ok!
          Ti lexo mer kkkkkkkk me syze e gjej emerin e stergjysherve te tu ne qitapin e ushtrise turke,se une i kam gjetur te mite ne listen e clirimtareve e te kryengritesve greke……..

          1. zz says:

            Luftetaret greke? Kush ishin keto greke ore trulesh Greke nuk gjen sot ne ate vend qe aksidentalisht quhet Greqi e jo me ne ate kohe 1821 ha ha ha hajde palle hajde ti gezosh sllavet turqit vllehet shqiptaret etj etj vellezer nga Lindja e Mesme keshtu eshte kur e meson historin ne bodrumet e Janulles ore KALLARE

        2. zz says:

          Luftetaret greke???Kush na ishin keta greke ore trulesh se Grek nuk gjen sot ne ate vend qe aksidentalisht quhet Greqi e jo me ne ate kohe 1821 kur dhe emri Greqi nuk ekzistonte por keshtu eshte kur e meson historin ne bodrumet e Janulles ore Qelpic

  2. shqip says:

    Dikush ti thotë kohës ditore se More(a) quhej gadishulli i peloponezit në Greqi ku shkuan në fillim shumë arbëresh dhe nga aty shkuan në Itali.

  3. seleni says:

    Moj e “bukura More” ne fakt nuk i kushtohet Shqiperise por venbanimit te ri te shqiptareve ne gadishullin e Peloponezit ku ishin vendosur dhe qe e lane nga kercenimi turk. Cilat jane ata athropologe qe mbeshtesin nje genjeshter te tille qe More-ja na qenka Shqiperia?

    1. Lili says:

      Po Cilet antropolog do mbeshtesin faktin qe qytetaret e morese, kur kendojne moj e bukura more ,kendojne grekisht? O kuptoje nje here se Shqiperia londineze nuk eshte shqiperia shekulore!

  4. Rina says:

    Kenga “Moj e bukura More”, ne Shqiperi njihej dhe kendohej dhe shume me heret nga viti 1978. Para se te zhvilloheshin festivalet folklorike te Gjirokastres, kane qene zhvilluar dhe me heret festivale folklorike ku kane marre pjese dhe grupe arbereshe. Por studiusit tane te folklorit dhe muzikes folklorike kishin shkelur ne fshatrat arbereshe ne Italine e jugut shume heret per te grubulluar materiale te ndryshme folklorike per studimet e tyre. Revista Ylli ka pas qene botuesja e materialeve te ketyre ekspeditave me karakter studiues. Dhe qe ahere kemi mesuar se shqiptaret me eksodet e tyre vershuan si ne Greqi dhe ne Itali. Ne Greqi ishin vendosur ne More. Por ka pasur popullsi qe pasi jetuan shume vite ne More, levizen drejte Italise se jugut. Kuptohet qe duke jetuar per shume vite atje moren me vehte mallin dhe dashurine per ate vend ku kishin jetuar. Kete tregon dhe kenga shume e bukur dhe qe kendohet e i percillet brezave “Moj e bukura More”

  5. Klimax says:

    Dhe meqe keto dite po flitet shume per arbereshet, nje nga keto arsye eshte edhe kisha e Shen Athanasit, le ti kujtojme “historianit” Edi Rama se shumica e popullsive arbereshe ne Itali vazhdojne edhe sot te mbajne traditat e tyre te pese shekujve me pare, gjuhen arbereshe dhe besimin ortodoks te tyre.
    Ishte nje nga periudhat me te veshtira historike kur mijra e mijra familje arbereshe per te mbrojtur identitetin e tyre nga pushtimi osman largoheshin nga keto troje duke i lene ato ne duart e koloneve te rinj turq.
    Popullsi te tjera ne ato troje vazhdonin perpjekjet e tyre per te mos ndryshuar identitetin e tyre. Edhe bregasit te rrezikuar nga sulmet osmane, duke pare se fqinjet e tyre ortodoks ne ishullin e Korfuzit kishin mbeshtetjen e Venedikut e Rmes nga sulmet e flotes osmane, kerkuan kete ndihme.
    Nje misionar i Romes, Nil Catalano, ne maj te vitit 1693 udheton ne ato troje. Behet kryepeshkop i Durresit dhe nje vit me vone, ne maj te vitit 1694, vdes ne Dhermi.
    A ka mundesi nje njeri i semure ne prag te vdekjes pa asnje njohje te gjuhes shqipe qe, jo vetem per nje vit qendrimi ne keto troje te mesoj gjuhen shqipe (pa libra shqip, por edhe pa alfabet te kesaj gjuhe), por edhe te krijoj alfabetin shqip e te hapi shkolla te gjuhes shqipe?????!!!!! Kaq shqipefoles te shkolluar ne gjuhen greke e latine nuk munden te krijonin nje alfabet te gjuhes shqipe per vite e shekuj me radhe dhe erdhi ky misionar katolik jo shqipefoles, brenda nje viti, te na shpik alfabetin shqip!!!!
    Vetem bojaxhiu Edi Rama e “kupton” kete thavme!

    1. Jeronim de Rada says:

      Te gjitha dokumentat e thone qe Catalano hapi shkolle ne gjuhen shqipe. Ai ishte arberesh. Nese edhe sot gjinden arberesh qe dine gjuhen shqipe(arbereshe), perse valle te mos e dinte Catalano ne shek e 17-te ???

      1. Klimax says:

        Ishte arberesh Nil Catalano??????!!!!! Edhe idiotizmi ka nje kufij!

  6. EleΥΘeriskeΨi (1) says:

    Sa keq !!! Injorance totale dhe ceydo nacionalizem turkoshak!!

    https://en.wikipedia.org/wiki/Morea

  7. xxxxx says:

    Per Arbereshet e Italis Respekt kudo qe jane e kane rujtur ndjenjen kombetare te te qenit shqiptare kurse per Arvanitasit e Greqise eshte per ti shkerdhy…. cfare i mban pragu i kurverise mercenare njerez te poshter te pabese e antishqiptare por cfare mund te presesh nga pasardhesit bastard te hajduteve te Ali Pashes

    1. askushi says:

      Arvanitasit kan luftuar me shume se te gjith kundra osmaneve. Nuk e kuptoj pse i shan? Mos je gje osman? Ne nje kohe kur edhe turqit vet kan ndryshuar dhe nuk jane me osman.
      Ata nuk jane kelyshet e Ali Pashes se luftuan per vdekje ate. Po ti mos je kelyshi Ali Pashes?(se po e ben si kurva qe ta dine te gjithe se eshte kurve, thote: une nuk jam kurve)
      Edhe here te tjera kam pare komentet e tua, shume maskarallik dhe pseudonacionalizem ne to. Nuk kontribon per mire. Zoti te te regulloj menjen. Ishalla mos te jete vone, se njehere dikush ka per ti sjelle ne vend.

      1. xxxxx says:

        Askush kurva cfare nuk te pelqeu ne kete te vertete qe kurvat Arvanitas jane me antishqiptaret apo qe jane njerez te poshter e te pabese hapi syte dhe shikoje realitetin ashtu sic eshte ore zullap ku ka rene ky vend me te tille zorraxhish si puna jote dhe tani fillo e pellit OSMAN Turkoshak Islamist etj etj idiotlliqe qe nxirrni nga goja ju analfabetet fetare

      2. xxxxx says:

        Sa per luften kunder turqve te mos kishte qene Perendimi Franca e ANGLIA si dhe Rusia Arvanitasit e Greqise do te kishin sot e kesaj dite akoma cizmen e turkut ne fyt prandaj ma i kurse keto perralla Ballkanike me te Forte ore BAJGE 300

        1. tfgs says:

          pis sunit,ti flet keshtu[madje duke lerosur gjuhen shqipe] sepse te paret e tu qene me fat qe nuk u ndodhen ne Greqi,se ne luften greke te 1821 ,koka e tyre do te ishte bere kurban ”koke turku”[prej dhe ka origjinen kjo thenje] ,madje prere prej dores se arvaniteve………….

          1. xxxx says:

            Turqia ju shkerdhe…500 vjet ju shkerdhe…. prap po te doje shikoni ne Qipro po ju shkerdhe… ketu e 40 vjet ju “trimave” b…. cpuar nuk jeni ne gjendje te shtini nje pushke more kurva por beni gam gam si shkerdha…

        2. xxxx says:

          Turqia ju shkerdhe….500 vjet dhe ju shkerdhe… prap po te doje shikojeni ne Qipro si po ju shkerdhe… ketu e 40 vjet ju “trimave” b…cpuar dhe nuk jeni te zotet te shtini nje pushke por lehni si zagare ham ham ham tipik burra kurve per tju veshur fustan ptu rraca te degjeneruara pa pik burrerrie thjesht kurva

  8. Tema says:

    Askush s’humb koh me të kaluarën

    1. zot na ruj says:

      Humb edi me tan shkrelin. Duke e prishur te shkuaren

  9. Era says:

    Fillimet e levizjes se shqiptareve ne Greqi, datojne ne shek e 12 dhe vazhduan edhe me pas. Nje nga vendqendrimet e rendesishme per ta, ish Peloponezi.More, quhej. Kur u detyruan te largoheshin per here te dyte nga atdheu, kishin hedhur rrenje ne atdheun e ri.
    Thjesht fare. Kenga i kushtohet Morese, jo Shqiperise. Arbereshet i kendojne dhe kane nostalgji per token nga e cila u larguan.
    Padyshim, eshte nje kenge melodioze, e ngrohte, mallengjyese. Fakti qe nuk i kushtohet Shqiperise, nuk ja ul aspak vlerat.
    Ai brez shqiptaresh qe u largua, ate atdhe njohu, atij atdheu i kendoi.

    1. askushi says:

      Kjo kenge e tregon qarte ardhjen e koloneve te persise ne Arberi dhe largimin e arvanitasve. Ne ate me shpate e zjarr kundra te pafefe (arvanitasve), cfar do beje.
      Pse nuk ndodh edhe sot e njejta gje me ISISin. 5 milion veta jan zhvenosur. Ne ate ne s ishim as 500 mije veta. Pra nuk ka me fise e as kombe por popuj.

  10. anticensurë 369654 says:

    “performanca”,”religjoze””Festivali Ndërkombëtar të Folklorit në Jug të Shqipërisë”,”transkripta”!?
    mos vallë nuk egzistojnë fjalë në shqip për tre fjalët e huaja që përdor ky vëllai që ka shkruar artikullin??
    mos vallë flet,po ky vëllai me mangësi në arsimim,për festivalin folklorik kombëtar të gjirokastrës??
    mos vallë me “ndërkombëtar” ka dash të thotë “mbarkombëtar”??
    jepini penës or debila me mangësi në gjuhën shqipe!!
    me siguri që e keni xhepin plot,ose dajën deputet,prandaj jua publikon mero shkrimet tuaja!!
    një gjë është e ditur që doni të na i shkërdheni dhe ne të tjerëve shqipen si e keni shkërdhyer për vete!!

  11. Zeqir Hallvasia says:

    Do dali edhe ne Shqiperi nje burre si Suljoti arvanitas Napolon Zerva qe ti vere ne vend nje here e pergjithmone gjerat????

    1. xxxxx says:

      “Burre”qe vrau gra e femij te pambrojtur ore bajge por shpresojm te dali nje Burre qe tju vej ne rrjesht ju mercenaret e Kishes Greke ardhacake ne keto troje e tju nisim andej nga na erdhet dikur me nje qese plasmasi ne dore zhulsa e qafpalare ju duheni si shklleverit ne kohen e Romes pergjate Bulevardit ne Tirane pjella te poshtra 300

  12. Illyrian says:

    Iken Arbereshet edhe u vendosen kolonet e ardhur nga Anadolli.

    1. Xhafi says:

      Edhe arbereshet ardhur ishin ne greqi si emgriante

      1. Illyrian says:

        Por, lind nje pyetje: meqenese turqit paskan qene te eger e te poshter, perse nuk e paskan shfarosur faren e tfgs? Mos ndoshta kjo fare bashkepunoi me turqit ne dem te shqiptareve e te tjereve?
        P.s. megjithate, duhet te kene qene para ketyre “vendalinjve” te sotem

  13. Lili says:

    Ah jo,greki vjen prej fjale gryke,pra i shqipeve ishte ai vend,hellas Jane ‘greket’

  14. Mentari says:

    “Ata qe shkuan ne Greqi dhe moren emrin Arvanitas”ore por cfar Historie eshte kjo.Greqia u pushtua nga Osmanet perpara shqiperise dhe Arbereshet nuk kishin pse te shkonin ne Greqi por ato qe e lane Greqine dhe shkuan ne Itali ishin Arbereshe,ishin Arvanitas. qe do te thot se Greqia ishte e shqiptarve shum shum e shum kohe me pare se sa Greket Arabe te vinin aty,pra ne Ballkan.

  15. perivolo says:

    2-3 verejtje per disa lexues qe jane kaq fanatik sa nuk u ngelet logjik.
    Para 500 vjetesh Dibra,Himara,Moreja,Suli kane qene pak a shume e njejta gje,Ballkani i poshtem banohej pothuajse nga fara dhe fise te njejta,atdheu kishte nje perimeter rreth 100-200 klm se me tutje nuk i interesonte njeriu se cbehej.
    Moreja qe ne shekullin e 8 quhej Mani(ky emertim ekziston dhe sot ne greqisht),kete emer e mori se kishte shume mena(mana gegerisht),me vone e quajten Moria(More),mana ne gjuhen greke perkthehet muria.
    Arbereshet dikush i quan te mire,ndersa arvanitet te keqinj,se ishin armiqesore ndaj shqiptareve.Rendesi ka pse te paret ishin miqesore dhe te dytet armiqesore,kush e kishte fajin per kete,nuk besoj se ishte pasoj e klimes greke!

Lini një Përgjigje

Adresa juaj email nuk do të bëhet publike. Fushat e domosdoshme shënohen *

Lini një Përgjigje