ANALIZA: Zbehja e shtëpisë sunduese Castro në Kubë

22 Prill 2018, 08:46Bota TEMA

Jepini Castro-ve të Kubës ndonjë meritë. Ata nuk janë aq të neveritshëm sa Kim-s e Koresë së Veriut. Ata burgosin më pak subjektet e tyre dhe herën e fundit që ata e terrorizuan botën ishte në vitin 1962, me bombat nukleare të Bashkimit Sovjetik. Të dy familjet kanë kontrolluar diktaturat komuniste për dekada (Kim-s që nga viti 1948, Castro-s që nga viti 1959). Por të paktën Castro-s po i thotë mjaft rregullit të sundimit të një familjeje – edhe pse jo, natyrisht, sundimit të një partie. Këtë javë Raul Castro, vëllai i Fidel Castro, i cili udhëhoqi revolucionin kuban, do t’ia dorëzojë presidencën dikujt me një mbiemër tjetër.

Ky do të jetë një moment i madh. Edhe pse Raul Castro i mungon karizma e vëllait të tij të ndjerë, ai ka luftuar së bashku me të dhe e ka pasuar atë si president në 2006. Me daljen në pension të Raul, la generación histórica do të heqë dorë nga përgjegjësia e përditshme për qeverisjen (edhe pse ai pritet të mbetet kreu i Partisë Komuniste, institucioni më i fuqishëm, deri në vitin 2021). Trashëgimtari i tij, nënkryetari Miguel Diaz-Canel, është thuajse 30 vite më i ri. Nëse ndryshimi është thjesht rreth ndërrimit të gjeneratës dhe familjes nuk do të ketë asgjë për të festuar. Ashtu si Kim-s despotikë, regjimi i Kubës i mban qytetarët e tij të varfër dhe të paaftë. Shumë kubanë do të shikojnë tani drejt presidentit të ri për ta ndryshuar këtë.

Diaz-Canel, një inxhinier nga profesioni, ka dërguar sinjale të përziera në lidhje me atë nëse ai është një reformator apo një reaksionar. Cilado qofshin instinktet e tij, ai do të ndikohet nga forca që tërheqin në drejtime të kundërta. Nga njëra anë, ekonomia duhet të lirohet nga prangat nëse do t’i ofrohen kubanëve standarde më të mira jetese. Nga ana tjetër, Partia Komuniste është e detyruar të heqë dorë nga kontrolli, ose të lejojë ngritjen e një elite që mund të konkurrojë me të.

Drejt Vietnamit dhe më gjerë

Duhet të bëhet diçka. Ekonomia është në komë. Venezuela, e cila subvencionoi Kubën pasi Bashkimi Sovjetik nuk mundi më, është vetë duke shpërthyer dhe ka zvogëluar mbështetjen. Vlera e importeve është ulur me një të tretën që nga viti 2008. Fermat dhe fabrikat e Kubës prodhojnë pak. Mungesa e karburantit ka çuar në ndërprerje të energjisë. Shteti arrin të ushqejë dhe edukojë kubanët dhe të ofrojë siguri së bashku me një nivel bazë të kujdesit shëndetësor, por vetëm kaq.

Më pak fotogjenik, por më fleksibël se vëllai i tij, Raul lejoi sipërmarrësit që të hynin në 201 marrëdhënie tregtie, nga prerja e flokëve në librari. Rreth 580,000 kubanë, rreth 12% e fuqisë punëtore, janë “të vetëpunësuar” në profesionet e çliruara. Ata e kanë ngritur ekonominë, jo vetëm duke ushqyer turistët që fluturojnë në ishull. Por sundimtarët e Kubës janë të frikësuar nga këta të fundit dhe nga pabarazia që do të vijë si rrjedhojë nëse ato përparojnë. Në gusht, qeveria ndaloi lëshimin e licencave të reja për restorantet dhe hotelet, me sa duket për të luftuar evazionin fiskal. Në dhjetor ai kufizoi licencat për një aktivitet për sipërmarrës.

Nëse Z. Diaz-Canel dëshiron të forcojë përparimin sesa stanjacionin dhe rënien, ai do të duhet ta liberalizojë më tej ekonominë. Procesi i reformës mezi ka filluar. Një kurs këmbimi i çmendur i shumëfishtë i mban gjallë firmat shtetërore joproduktive (duke u dhënë atyre para pothuajse falas) ndërsa plaçkisin eksportuesit. Kalimi në një kurs këmbimi të pandryshuar do të lejonte një alokim më të ndjeshëm të burimeve. Nuk do të ketë kosto: punëtorët në firmat shtetërore që do të shpalleshin të papërshtatshme do të humbnin vendet e tyre të punës. Por firmat private, nëse u lejohet të marrin frymë, mund t’i punësojnë ata dhe që në fakt i shton vlerat.

Optimistët mendojnë se zoti Diaz-Canel do ta udhëheqë Kubën drejt rrugës së marrë nga Kina dhe Vietnami, ku partitë komuniste liberalizuan ekonominë pa dorëzuar kontroll politik. Prosperiteti që do të sjellë do të ishte i mirëpritur. Por njerëzit nuk duhet të paguajnë për atë me lirinë e tyre. Edhe pse më pak represive se sa ishte, qeveria ende kufizon mediat, i frikëson kritikët dhe nuk toleron asnjë kundërshtim.

Fqinjët e Kubës mund të inkurajojnë ndryshimin, por nuk e detyrojnë atë. Amerika u përpoq të imponohej, duke izoluar Kubën për dekada të tëra. Nuk funksionoi. Castro-s thjesht fajësuan Amerikën, e jo politikat e tyre, për varfërinë e Kubës. Barak Obama e çliroi embargon ekonomike, duke shpresuar se kontaktet më të ngushta do të nxisnin ndryshimet. Kjo i bëri udhëheqësit e saj nervozë. Me Donald Trump, ata janë kthyer në zonën e tyre të rehatisë. Ai e ka anuluar pjesërisht hapjen e zotit Obama për të kënaqur fanatikët anti-Castro në Florida. Në Havanë, Amerika duket përsëri si një dhunues. Por zoti Trump është mjaft i aftë për të shkundur gjërat. Ai së shpejti do të takohet me Kim. Pse të mos eksplorohet edhe një marrëveshje me Z. Díaz-Canel?/The Economist – Lexo.al/

Lini një Përgjigje

Adresa juaj email nuk do të bëhet publike. Fushat e domosdoshme shënohen *

Lini një Përgjigje