I shtrenjti im, Landi!

21 Shtator 2019, 13:15Kulturë TEMA

Shkruar një ditë pas ndarjes së Roland Roshit nga jeta

Nga Pëllumb Kulla

Si më ike ashtu, Landush?! Ti, një djalë aq i ri, plot hir burrëror dhe plot shëndet, – po-po, them shëndet, ngaqë unë nuk të kam ditur asnjëherë të vuaje, të kishe zënë një shtrat spitali, a të kuroheshe!  Ti, i papërtuari, ti, njeriu me buzëgaz të pashuar një jetë të tërë… Si më ike ashtu?!

Mbrëmë ti kalove natën e parë nënëdhè… Po nënëdhè ishim të dy, Landi! Përfytyrimi im i pasur më mbajti gjithë natën shtrirë pranë teje, sikur nuk desha të të lija vetëm, sikur doja të të përcillja më tej dhe më gjatë se të tjerët. Ata që pikëllove ishin të shumtë dhe unë nuk them se mua më goditi një pikëllim më i madh por, sidosi, unë këtë natë zbrita tok me ty. Nuk shkëmbyem asnjë fjalë. Nuk di nëse ty të mundonte gjëma që le prapa, por mua m’u paraqit një natë, që mezi u bëri vend të gjitha kujtimeve të shumta që nxitonin të më dilnin përpara syve të mendjes.

Më bëhej sikur ishe djali im, Landi. E kishe përsëritur edhe vetë kaqë herë, por edhe unë e ndjeja se ti ishe një nga bijt e mi. Më ishe bërë i shtëpisë, kishe vëndin tënd të shtrenjtë në familjen time, si më i rrituri i fëmijëve. Ti ishe biri im, Land.

Ti më linde, o bir, në një ditë shtatori të vitit 1977, atë ditë, kur u paraqite në teatrin tonë me atë drojën e të riut, me atë fytyrën tënde të qashtër dhe me sytë plot dritë. E që atëherë nuk u ndamë më, as në ditën e ikjes tënde.

E nuk do të ndahemi as pas asaj të ikjes sime.

Jeta jonë në teatrin e Fierit, në mjedisin shoqëror, në bashkëpunimin tonë mbi skenë dhe në faqe të ekranit, ishte një nga motivet më të bukura që zgjohen shpesh në kujtesën time. Ne të dy kishim një diferencë moshe, një bagazh jetësor të ndryshëm, një prejardhje shoqërore mjaft të largët, por unë do të të jem përjetësisht mirënjohës për kapërcimin që kryesisht e bëre ti, me një emancipim të rrallë për kohën.

Unë kisha një nevojë të vjetër për solidaritetin tënd.

Nuk është se unë isha fare pa mbështetje mes artistëve të mrekullueshëm që gjete ti aty, por mbështetja jote dhe, pas teje, ajo e Arqile Licit, Ilir Bezhanit, Rik Hoxhës, Pano Kondos, Astrit Hasanit, artistë me vlera dhe me integritet, me prapavija familjare me peshë shoqërore, u bënë për mua një dhuratë Perëndie. Në një mjedis, ku arsye të ndryshme meskine dhe politike, nuk më linin pa telashe, ju, çuna, m’u bëtë si një parzëmore mbrojtëse dhe frymëzuese. Shumë arritje të miat personale, duke çmuar solidaritetin tuaj, më vjen të them se nuk ishin kësisoj aq personale tashmë.

Dhe veçanërisht ti, i shtrenjti im. Unë nuk do të harroj përkushtimin tënd në qasjen tek “Kënga e Buzëqeshjes” tek “Niqifori”… Si mund të më arratiset nga kujtesa shkrimi yt me dorë, i gati dy të tretave të tekstit fillestar të “Dy Krisma në Paris” për nevojat e qartësisë të daktilografistes, teksa unë kërkoja zgjidhjen e skenës finale. Pastaj roli i heroit libohovit, që ti dhe Fatosi, jo vetëm e luajtët. E shenjtëruat!

Po shfaqjet që krijuam bashkë në kuadrin e estradës, Land? Po bredhjet në malësitë e Përmetit tënd për realizimin e serialit televiziv të humorit popullor, duke kërkuar natyrën e virgjër që na lipsej, t’u shkonte për shtat përrallave aq të bukura të trashëgimisë së hershme?

Me nostalgji kujtoj bukurinë e fshatrave përmetarë, në të dy anët e Vjosës, asaj ujnaje të kthjelltë që i hijeshon më mirë se çdo lumë tjetër, të dy brigjet e saja deri në Adriatik.

Ja, Vjosa!… Më vjen shpesh rasti të kujtoj dasmën tënde në Përmetin e bukur. Të erdhën thuajse të dyja trupat artistike, të teatri dhe estradës së Fierit. Vinim aty, të gëzonim bashkimin tënd me Jetën, gruan tënde të dashur…

Këtej nga familja jonë, na bëhet sikur ishim pikërisht ne, unë dhe Xhuli që ju shtymë në krahët e njëri tjetrit. Jeta Agalliun natyra e pat paisur me rekuizitat e një aktoreje mjaft premtuese qysh në bankat e gjimnazit, me atë zë të thellë drithërues, me atë portret vajzëror aq tërheqës. Xhuljeta e zgjodhi vajzën mes gjimnazistëve. Ishte vendim i mbarë ai i imi, kur e radhita atë mes aktorëve profesionistë, duke i dhënë rolin e sekretares, tek komedia ime “Shoku Niqifor”.

Dhe aty, ju të dyve ju bashkoi yllësia.

Dasma juaj që pritej të gëzonte tërë atë qytet piktoresk buzë Vjosës, rastisi të bëhej në ca kushte të pafavorëshme. Ishte viti që kishte vdekur Enver Hoxha dhe pas 11 prillit, dasmat dukeshin si të dënuara të bëheshin në sordinë. Ti ishe djalë i vetëm, vëllai i katër motrave. Njerëzit shpresonin te prindërit e tu, që të bëheshin ata që do të çelnin agjërimin orkestral, që edhepse i padekretuar nga zia, edhe i prishur anembanë vendit, në Përmet vazhdonte akoma. Prisnin tënden, që më pas, dasmat e përmetarëve të përshkënditeshin nga Laveri me shokë, ashtu si ndodhte më parë, para 11 prillit të vdekjes së madhe. Në fund të autobuzit që sillte nga Fieri artistët e tu, ishin stivosur edhe veglat muzikore me shpresën se do të thoshin, edhe ato fjalën e tyre në harenë e dasmës. Orkestrantët e estradës, si kuaj beteje, fërgëllonin nga përfytyrimi i asaj mbrëmje që i pat thirrur aty, pranë Shkëmbit legjendar buzë Vjosës.

Por Harrilla i ëmbël dhe mama Vangjelia e kujdesëshme, ndjenin ca detyrime të pashkruara, por tepër të forta. Me keqardhje të pamatë pas shumë lëkundjesh, ata nuk morën dot përsipër të çelnin rrugë për dasmat e qytetit. Ata dy prindërit e tu aq të dashur nuk kishin faj kur iu shmangën përgjegjësisë që të hapnin udhën këngëve dhe valleve. Dhe si tek “Bernarda Alba” e Lorkës, ia bënë kurban zisë të të parit të partisë, dasmën e shumëpritur të djalit të vetëm.

Të gjithë e mbajnë mend se si dasmorët nëpër tavolinat e tyre, trokisnin gotat dhe zhuzhurinin në biseda të veçuara duke hedhur vështrimin nga dhëndri dhe nusja që kishin ardhur në atë sallë të kremtonin bashkimin e tyre. Ndonjë urim farefisnor tërhiqte vëmendjen, pastaj zhuzhurimat e veçuara rifillonin të fashitura.

Në tryezën tonë unë dhe poeti Maku Pone po nxisnim njëri tjetrin për të marrë fjalën e për të uruar në emër të institucionit fierak, që dhëndrin e kishte njërin nga djemtë më të shquar. U vonuam ca duke shtyrë njëri tjetrin të ngrihej dhe të uronte. Më në fund unë pushova së shtyri dhe u ngrita.

U vendos heshtja, sytë e dasmorëve u drejtuan mbi mua dhe unë urova për të gjithë artistët e ardhur së largu. Hodha fjalën për pasionin që ju lidhte, dhe përcaktova magjinë e skenës si të trashëguar nga prindërit dhe drejtova gishtin nga zoti Harrilla, që i ri, në Fier, pat lozur teatër në grupet amatore, tridhjetë e ca vjet më parë se i biri. Vlerësimi i atij angazhimi më doli disi me humor dhe vëmendja ndaj fjalës sime u bë më e përqëndruar dhe sytë e dasmorëve nisën të ndrinin ca e nga ca. Fola për talentin tënd aq të rrallë të imitimit e tregova ca nga anekdotat që sajoje ti për drejtorët e teatrit tonë në mosmarrëveshjet me punëtorët e skenës.

Episodet na dolën goxha shumë dhe në vend që të dukeshin të zgjatur befas u bënë edhe më të kërkuar nga shokët, të cilët kujtoheshin dhe m’i propozonin njërin pas tjetrit dhe nuk më linin të ulesha më dhe të kthehesha aty, në tryezën pranë Makut. Atmosfera qe ndezur, vapa qe shtuar, dritaret u hapën dhe gazi derdhej përmbi Vjosën që rridhte aty pranë e na i merrte të qeshurat e dasmës së Landit dhe të Jetës dhe tok me valëzat e saja lodërtare, na i shpinte në det.

Unë bëja ndonjë pushim të vogël dhe ngrija shokët tanë që të tregonin dhe ata episode dhe aventura, se si zbaviten vetë artistët në jetën e prapaperdeve.

Dasëm, po dasëm!… Të qeshurat nuk rreshtën për nja tri orë të mira dhe dasmorët po bindeshin se festat e martesave u bëkshin edhe pa saze dhe tromba. Nga pikpamja e respektimit të asaj zie të qeshurat duhej të konsideroheshin më herezi se sa ahengu. Por njerëzit e humorit, të bërë tok, i kishin kthyer shpinën pikëllimit të zgjatur të prillit.

Shumë vite më vonë, babin tënd që nuk e lija kurrë pa vizituar sa herë zbrisja në Përmet, e gjeta në shtrat, të dobësuar dhe të pafuqishëm. Më pa dhe iu bë shumë qejfi për vizitën e radhës. Urdhëroi zonjën Vangjeli të më qeraste me atë rakinë e veçuar, që ajo na e nxirrte në një shishe të madhe qelqi. “Mbështillja dhe le ta marrë ky me vete,” urdhëroi gruan me sy të njomur nga lotët. Dhe kur më pa të habitur, ngaqë nuk po e kuptoja përse unë duhet ta merrja rakinë e mbetur, më sqaroi: “E shikon që shishja është përgjysmë? Ajo sasi që mungon e ke pirë ti me shokët e tu. E kemi hequr mënjanë dhe jua kemi nxjerrë vetëm juve këtë raki. Është rakia e dasmës së djalit!” Dhe u shkreh në lotë, por gjithsesi vazhdoi me zë të këputur: “E asaj darke, që ma bëtë festën më të bukur të jetës sime… Erdhët dhe më nderuat djalin, nusen dhe dasmorët atë natë.”

Dhe ata dy prindër të mirë, nuk mund ta merrnin me mend se si mund të mos qe festë ajo darkë, kur estrada, që mbahej më e mira e vendit, po kremtonte dasmën e regjisorit të saj! Ajo atmosferë nuk qe veçse një falenderim i tërthortë për familjen Roshi, që pat rritur një bir si ti dhe që në ato vite ai grup artistësh, tok me ty, jetuan festa të pandërprera.

Dasmën tënde e kujtonim bashkarisht ato ditë që endeshim nëpër fshatrat buzë Vjosës së magjishme për të realizuar serialin televiziv me humorin e fismë të popullit tonë, ato përralla e rrëfenja të endura me mënçuri të rrallë nga autorë paemra.

Na mbeti mjerisht i pa realizuar projekti. Por unë edhe ti, Roland Roshi, arritëm t’i pasuronim dhe përshtasnim ato rrëfenja dhe mundëm t’u jepnim spektatorëve, edhepse në version skenik, ca perla popullore që kanë mbetur të pashlyera në kujtesë, si “Po ai që vodhi lopën?”, “Fshatarët dhe Kadiu”, “Kryeplaku i kënduar”, “Hanko-lopa dhe gomar-beu”, “Kush ma vuri koburen në trastë?”  e të tjera. Ne, o Landush, udhëhoqëm një grup aktorësh të mrekullueshëm, që na i patën zili estradat e vendit. Kishim ata ne… kishim ata që krijuan galeri figurash të cilat nuk mund të harrohen. E kishim festen mbi sy ne, me aktorë si Luftar Paja dhe Fuat Boçi, me shokët e tyre, Todi Llupin, Hasan Bregun, Vasil Vason, Xhuljetën, Arqile Lipen, Fatmir Xhelilin, Sotir Stefën!… Mua dhe ty këta artistë na shikonin në dritë të syve. E vija re fare qartë këtë, kur i shihja tek i drejtoje ti. Dhe shpesh ta kisha zili atë atmosferë mjalti, që ti ishe i zoti të krijoje.

Ti, kolegu im i rrallë, mbetesh një nga bletët më të palodhura për atë mjaltë. Bagazhi yt kulturor ishte i rrallë dhe jo i zakonshëm në gjeneratën tënde të artistëve. Sensi yt i fismë i humorit ua bënte të tjerëve shoqërinë me ty më të këndshme dhe punën me ty më të dëshiruar. Shija jote në fushat e muzikës dhe arteve figurative të ngrinte një pashë më lart nga të tjerët. Ti le një boshllëk të madh kur u largove nga Fieri për në kryeqytet.

Shokët artistë që drejtove në trupën tënde të re, të Shtëpisë Qëndrore të Ushtrisë, kolegët pedagogë të Universitetit të Arteve, ku ti drejtove studentët në lëndën delikate të gjuhës skenike e ndjejnë dhe ata boshllëkun që u le. Sikur muret e asaj katedre të rëndësishme të renditnin vlerat pedagogjike, për zërin, për dashurinë ndaj shqipes tonë të magjishme, për përkujdesjen në çdo lakim, theksim e nuancë të fjalës, do të të rreshtonin ty, me siguri, mes mjeshtërve të mëdhenj, Mihal Luarasit, Prokop Mimës, Viktor Zhustit… E folura jote e pastër i bënte nder emisioneve televizive dhe mbante lart autoritetin e institucionit.

Unë dhe Pet Ruka, miku yt i pandarë i viteve të fundit e vuajmë dhe do ta vuajmë ikjen tënde, Land. Sot, nuk dinim çfarë të kujtonim më parë. Kujtimet na sillnin dhimbje, por disa prej tyre na lehtësonin. Kishte dhe nga ata kujtime që na bënin të ishim vërtet të lumtur që ne patëm gëzuar miqësinë tënde. Petriti më tregoi diçka, që unë nuk e pata dëgjuar, një hollësi që dëshmonte bukur rigorozitetin tënd sublim dhe ndershmërinë e kulluar profesionale të artistit dhe njeriut publik. Më tregoi për atë listën e famshme të katër mijë e ca emrave të fshatrave shqiptarë, listë që ti mbaje gjithmonë me vete. Për rastësinë që do të të shfaqej në shqiptim, të ndonjë lajmi të kronikave, apo në ndonjë rrëfim historik, ishe përkujdesur të shkathësoje gjuhën dhe të artikuloje saktë emrat e të gjithë atyre katundeve të atdheut tënd. Se një shqiptim i shtrembët, apo i mangët mund t’u shkaktonte pakënaqësi, a ndoshta fyerje, atyre banorëve që dielli i pat përkëdhelur në ato vise. Kolegët e tu qeshnin dhe i tregonin Petjas se si ti mbylleshe në studjo dhe ushtroje, orë të tëra emra të rrallë: Bërzheshtë, Kosharisht, Mashterkor, Vrahogoranxi, Buzliqen, Gozhdorazhd, vende që ti nuk i pate shkelur kurrë, dhe nuk i pate njohur sa rrojte. Por i njohur tek ata është zëri yt, që është dëgjuar dhe shijuar në çdo vatër e strehë të hapësirave të shqiptarëve, si aktor, si recitues rrëqethës i baladave të mikut tënd poet, si kronikan, si rrëfimtar…

Ai zë është veç të tjerash edhe pasuria jonë. Ai na ngroh e na jep sigurinë, që ti je dhe do të jesh gjithmonë mes nesh, o Land i shtrenjtë!..

Shtator 2018

4 komente në “I shtrenjti im, Landi!”

  1. Jimi says:

    Pellumb! Sic ke emrin ke dhe shpirtin, vertet je fisnik!

  2. Petrit Ruka says:

    I mrekullueshem deri ne perlotje shkrimi per mikun tone te shtrenjte Roland Roshi, kete ze magjik qe mbeti pas ne mijera e mijera ore si per te deshmuar bukurine e gjuhesh shqipe. Faleminderit pellumb Kulla qe na e risolle sot serish si te gjalle vellain tone te shtrenjte. Faleminderit per kete poeme malli qe e lexova me perlotje! Qofsh i bekuar ti dhe qofte ne driten e tij landi yne i mrekullueshem!

  3. koki says:

    Land ROSHI, i pa harruar do mbetet, goj embel, ze brilant, njeri i shkelqyer, artist i dashur……

  4. Ai says:

    Sa here e ke spiunuar Rolandin te Asfalia greke, jo te Sigurimi o spiuni Pellumb ose Korb Kulla, se Sigurimit i jepje krundet ti i degjeneruar e pseudointelektual hajdut.

Lini një Përgjigje

Adresa juaj email nuk do të bëhet publike. Fushat e domosdoshme shënohen *

Lini një Përgjigje