Arkeologu: Torra ‘veneciane’ e Durrësit është ndërtim i sundimit Osman

28 Shkurt 2021, 16:21Kulturë TEMA

Në një intervistë për BIRN, arkeologu Eduard Shehi shprehet se studimet dhe sondazhet arkeologjike sugjerojnë se ashtuquajtura torra ‘veneciane’ e Durrësit, me shumë gjasa është një ndërtim i periudhës osmane.

Nga Gëzim Kabashi

Me 4 gusht 1606, një armatë me 26 galera spanjolle u nis nga Brindisi e komanduar nga markezi i Santa Kruzit, Alvaro de Bazan dhe në orën 1 të natës zbarkoi në portin e Durrësit, duke e sulmuar qytetin me 3600 ushtarë.

Të zënë në befasi, osmanët – të cilët e kishin pushtuar Durrësin në vitin 1501, u tërhoqën në kështjellë, por u dorëzuan shpejtë pas disa gjyleve. Spanjollët të cilët e cilësonin qytetin si një strofkë piratësh, e plaçkitën atë duke marrë me vete qindra skllevër dhe 40 topa kështjelle. Në largim spanjollët shpërthyen depot e barutit, duke e shkatërruar qytetin.

Frika nga përsëritja e një pushtimi të tillë e detyroi administratën osmane të qytetit të marrë masa fortifikuese dhe të ndërtojë një ballinë të re të pathyeshme nga sulmi detar, e cila sipas arkeologut Eduard Shehi përfshin dhe kullën rrethore pranë portit të Durrësit që gabimisht është identifikuar si veneciane prej gati nëj shekulli.

“Nga krahasimi i elementeve stratigrafike e strukturore si dhe nga burimet arkivore, Torra është një ndërtim i periudhës osmane,”  tha Shehi në një intervistë për BIRN, disa muaj pasi përfundimet e arritura prej tij për fortifikimin janë publikuar në revistat e specializuara shkencore “Studime historike” dhe “Monumentet”.

Shehi ngulmon se studimet arkeologjike dhe historike janë një proçes evolutiv, pasi ndryshe nga shkencat ekzakte, intepretimi në këtë rast bëhet në bazë të të dhënave që disponohen në një moment të caktuar.

“Saktësimi i datimit të torrës nuk i ul vlerat e saj monumentale, si një simbol i qytetit,” nënvizoi prof. as. dr. Shehi, duke shtuar se “nuk është data e ndërtimit ajo që i jep vlerë dhe jetë një monumenti.”

Kulla rrethore, 100 vjet datime të gabuara

Arkeologu austriak, Arnold Schober – cili ka ardhur në vendin tonë gjatë Luftës së Parë Botërore, duke u bazuar në teknikën e ndërtimit e datoi torrën e Durrësit si kullë të periudhës osmane.

Më pas arkeologu francez Leon Rey, megjithëse i mungonin dokumentet arkivore, ka dhënë me dyshim një datim të mundshëm të periudhës vendikase, bazuar në provat krahasuese me kulla të ngjashme në Selanik dhe Dardanele- të cilat njiheshin si ndërtime venedikase.

Edhe prof. Gjerak Karaiskaj, i njohur si një nga studiuesit më të mirë të fortifikimeve në Shqipëri, e ka ngushtuar datimin e torrës brenda dhjetëvjeçarëve të administrimit të Durrësit nga venecianët.

Ky koncept ka vazhduar deri në vitet 1990, kur osmanologu Michael Kiel publikoi një sërë arsyesh që e vinin moshën e saj pas pushtimit osman të vitit 1501.

Në vitin 2017, bastioni fotifikues në të cilin bënë pjesë torra, u bë pjesë e gërmimeve të shpëtimit pas hapjes së themeleve të projektit ‘Velira’ në hyrje të portit të Durrësit.

Sipas Eduard Shehit këto gërmime zbuluan se linja juglindore e bastionit, pjesë e së cilës është edhe Torra, ka patur një seri lëvizjesh, shtesash dhe ndryshimesh, që sugjerojnë se torra është ndërtim i periudhës osmane.

“Datimi i torrës ‘veneciane’ është shembulli më tipik i ngurtësimit  të një ideje të caktuar në mentalitetin e kërkuesve dhe të qytetarëve,” tha Shehi.

Zbulimet sjellin të dhëna të tjera për fortifikimin e qytetit

Brenda sheshit prej disa qindra metra katrore që tashmë dominohet nga ura e Velierës, në fillim të vitit 2017 u zbuluan struktura muresh dhe elemente të kulturës materiale, që i përkasin ndërtimeve romake, atyre mesjetare si dhe bastioni i periudhës osmane.

“Gjetjet e sondazheve të vitit 2017 treguan se fortifikimet e antikitetit të vonë në shekujt 4-6-të të erës sonë në Durrës nuk janë vendosur mbi ato të periudhës romake, siç kam menduar edhe unë më parë,” shprehet për BIRN arkeologu Eduard Shehi.

“Me këto zbulime u provua se gjatë kësaj periudhe fortifikimet janë ndërtuar tërësisht të reja, duke realizuar ndryshime masive të territorit,” shtoi ai.

Tre elementeve fortifikues të qytetit të Durrësit gjatë periudhës romake janë kalaja, një kështjellë e vogël që mbronte portin dhe një mur mbyllës në prapatokë afër stadiumit të sotëm.

Fortifikimet e antikitetit të vonë që erdhën më pas, u vendosën mbi muret ekzistuese vetëm aty ku ishte e mundur, por koncepti i ndërtimit tashmë kishte  ndryshuar.

Kësaj periudhe i përkasin dy linjat e fortifikimit të njohura si rrethimi i madh dhe ai i vogël bizantin. Perimetri i dytë është përdorur edhe gjatë periudhës mesjetare, deri në pushtimin Osman të vitit 1501, atëhere kur në disa faza u ndërtua kalaja me një të tretën e territorit të mëparshëm.

Prof.  Shehi thotë se ndryshimet më të mëdha planimetrike i ka pësuar linja juglindore e fortifikimit, nga Torra apo kulla rrethore deri te bastioni këndor, që dikur ekzistonte ku sot ndodhet selia e Bankës Kombëtare Tregtare.

Duke qenë ballina e qytetit nga deti, por edhe vendndodhja e portit, kjo zonë ka patur ndërhyrje ndërtimore nga më të ndryshmet, shpjegimi evolues i të cilave vazhdon të jetë në proces.

Duke sqaruar ndryshimet e fortifikimeve të Durrësit në shekuj, Shehi thotë se ato vareshin nga fuqia ekonomike e pushtetit qendror që kontrollonte qytetin, por edhe nga evolucioni i artit ushtarak.

Për këto arsye, identifikimi i qartë i planimetrisë së kësaj linje, evolucioni dhe kronologjia e tyre mbetet një nga aspektet më të vështira studimore.

21 komente në “Arkeologu: Torra ‘veneciane’ e Durrësit është ndërtim i sundimit Osman”

  1. Plehraaaaaaaaa arabe.... says:

    A te cqyefsha sumen o turk i piset…..
    Paraardhesit e tu sumqire turq ndertuan vec hale ala turka…..duke qelbur token kristiane.

    1. Taulant says:

      O pleh dil nga manastiri lahu kthjellohu se te ka mbetur ora ne shekullin e 12-te.

      1. Orhan Pamuk: birazere tourkalvani,mos luani shqiptarin,jemi nje gjak,jemi turq! says:

        Tjeter turk i piset…..

        1. nje durrsak says:

          Ne vitet 92-99 torra ka qene kafene e cila ju dha Minush Jeros per perdorim,,,,,dhe mbasi kisha lidhje pune me italiane qe vinin nga rajone te ndryshme te Italise,here pas here i coje per kafe aty dhe ku pothuajse te gjithe cuditeshin duke thene se eshte ekzakt e njejte me te gjitha torrat qe jane ndertuar ne antiketiet ne Itali.Durresi pothuaj te gjithe arkeologjine e ka antike para ardhjes se osmaneve dhe simbas ketij i bie qe turqit te kene ndertuar edhe amfiteatrin.

      2. Andi says:

        Per 500 vite trojet shqiptare u ruajten nga osmanet. Dhe kjo mbrojtje vazhdoj deri ne vitet e fundit te perandorise. Ku ajo mbrojti Shkodren ne 1915 nga serbet dhe malazezët. Dhe Shkodra i mbeti serish Shqiperise. I vetmi qe u shit tek kryqezatat ishte vetem Skenderbeu. Dhe ky nuk ishte tamam shqiptar por i lindur nga nje serbe.Ai bashke me bandat e tij beri te njejten gje ne Kruje. Duke vjedhur plackitur dhe duke vrare civile te pafajshem. Sebashku me mercenaret Alfonsit te Napolit dhe kryqezatat e Papes. Fale ushtrise osmano -shqiptare me gjeneralet e saj te famshem shqiptare Ballaban Pasha Badera dhe Jakup Arnauti. Bandat e kryqezatave u shpartalluan dhe Skenderbeut nuk i mbeti as nam as nishan e as varr. Dhe Arberia rilindi serish.

        1. u dhime duke qesh says:

          Cila Arberi lindi kur erdhi murtaja osmane o Andi, Arberia e sat’eme o Andi turkoshaku ? ? ?
          Kur do te tregoj histori, edhe And analfabeti, mos ngelte pederast pa u bere baba mos ngelte ? ? ?

        2. E verteta says:

          Ore ti dumbabist, mire qe merremi me keta gjakprishurit shqipfoles qe jane tredhur dhe truri i eshte kthyer mbrapsht e i ka ngelur ne bodrumet e kalbura te persheshit me te madh nacionalist ekstremist grek, por duhet te merremi edhe me vemje e plehra anadollake si ju?!Hej bela, po si ka mundesi qe jeni si buburreca mor burre. Kaq shume gjakprishur ka ky vend? Une nuk kam gje as me popullin turk e as me ate grek, siç nuk kam me asnje popull, me njerezit e thjeshte, por me politikat e tyre dhe me te dhenat historike qe devijohen nga idiote si puna jote dhe e atij me siper qe vetem peshtyn veten sa here behet fjale per nje te dhene qe ka te beje me periudhen e pushtimin osman duke zbrazur gjithe lemshin e mbledhur ne gryke si i dale nga çmendia e birucave te ndonje manastiri i shekujve te bizantit. Tani, ju i hani mutin, dhe do t`ia hani perjetesisht ate figures se Gjergj Kastriotit Skenderbeut, popullit arberor dhe shqiptareve te vertete, ashtu siç ia hengren osmanet me ne krye Muratin dhe Mehmetin e dyte, bashke me Venedikasit kur donin t`i merrnin vjedhurazi tokat e arberit, si edhe me te gjithe ju filoturq e filogrek apo filoserb qe ndotni mjedisin sa here hapni gojen e nxirrni fekale.

          1. Andi says:

            U dhime duke qesh dhe e Verteta. Para se te me beni gojore bashke me femrat e rraces suaj. Shkoni e coni nje tufe lule tek varret e familjes se Gjuriç (Gjergj) Kastiotit te cilet jane varrosur ne manastirin Serb i cili ndodhet ne Hilindari te Greqise se sotme. Ku e gjithe familja e Skenderbeut eshte varrosur tek ky manastir serb. Ju qe perkrahni Skenderbeun ne ditet e sotme ku cdo gje ka dale e qarte si drita e diellit qe ai ka qene nje armik i shqiptarve dhe familja e tij ka qene pro serbe. Duhet te depertoheni nga trojet shqiptare ashtu sic u depertuan bandat qe perkrahnin Skenderbeun matane Adriatikut.Te cilet sot mbajne emrin arbereshë.

            1. E verteta says:

              Po eja o trim, se ketu me ke, po te pres o halldup qe te vish e te ma rruash pak me brisk. Ti qe je mesuar me gojore, e ditke edhe gojoren brenda ne familje. Qe ti ben gojore dhe masturbohesh dite perdite mes vedi, kjo nuk ka dyshim prandaj edhe ke mangesi seksuale mbi te gjitha. Rraca jote ia ka marre gojoren osmaneve sa here kane pasur nevoje te shfryheshin. Ti je nje kopil dobiç dhe prape po ta them. Do me hash mutin siç na e hengren mutin e madh paraardhesit e tu osmane dhe andartet kriminele grek te vorio pidhit se Epiri nuk eshte grek bashke me serbomedhenjte. Sado te jargavitesh ti ne gojore, te verteten e Gjergj Kastrootit dhe te ketij kombi nuk e ndryshon dot, sado te te kene perdhunuar ty nga para e mbrapa. Do te vije dita qe ju o do te ikni vete, ose do ta mbyllni halen. Deri atehere vazhdo merre gojoren e perditshme e te befte mire. Respekt per kedo shqiptar qofte i fese muslimane apo te krishtere, e qofte per hoxhet, imamet apo prifterinjte qe kane dhene jeten per kontributin e tyre atdhetar.

    2. loni says:

      po mire mor moter qire,perpara se te vinin keta sumqirat turq,ju sumqirat krishter cfare pidhin e motres kishit ndertuar me pare,bordedho per grat e shpise suaj,ju shkerdhefsha ropt mu ne krishter ju sikur ju kishit ndertuar gradicelat perpara turqve,po mesjete kishit sjedh edhe ju mor plera qe na beni sikur kishit vajtur ne jupeter por erdhen turqit dhe jua prishi planet,o te qifsha ropt ku ti keni te gjithe ju qe vetem shani te tjeret,spanjllet erdhen dhe bombarduan thote artikulli,cfare ben keta krishteret spanjoll?????me bombardim nuk nderton as e zhvillon nje ekonomi por e shkaterron me keq,prandaj te qifsha ropt me fen tende se edhe ju perpara turqeve nuk bet ndonje gje te vecante,e di ti o krishter se kur ka qen koha e mesjetes osmanet nuk kishin arritur akoma tek ne krishteret e lasht,cfare beme????asgje pervec se qivem grat e fisit tend moter qire se ngelet vetem duke ja ven fain te tjereve sidomos turqeve,se fashistet ishin me te mire,nazistet na shtuan jeten,serbet na ndertuan vepra,greket na shtuan kufinjte etj,nuk jan vete piset turq,por jane edhe te gjithe krishteret pis europjan qe e kan shkaterruar kete vend o pidha motrash qe fain ja vini vetem nje shteti,nuk ka pushtus te mire,dhe pushtus te keq,pushtuesi eshte nje,armik ne vendit,ndaj te jet turk,italian apo kinez te gjithe jan nje lloj,e more vesh te qifsha ropt ty bashk me krishterimin tend qe e kishit bere shqiperine parajse,por erdhen turqit pisa qe na shkaterruan parajsen krishtere,ske turp or kurve e keqe qe gjithmon fain e paskan turqit,te gjithe jan fajtor si krishteret europjan,ashtu edhe pisat turq mysliman,shqiperise dhe shqiptareve krishteret dhe myslimanet turq i kan hyre ne hak,duke i vrare dhe duke i plackitur,te gjitha vlerat tona,sa per kujtese mor moter qire,krishteret anglez e vodhen floririn tone mbas luftes,apo jo???se kristeret jan engjell.

      1. E verteta says:

        Qe i jepke gojes or trim me flete i jepke, por truri te paska levizur nga vendi e goja veç fekale te nxjerre. Nuk e kupton qe ofendon shume shqiptare te fese se krishtere o Loni. Me ty nuk ia vlen barra qirane te debatosh, se nje cope ordineri je por po te them vetem kaq o gojeqelburi Loni, qe Arberia perpara osmaneve ka pasur civilizim more idiot. Lexo historine sesa qytete te zhvilluara ka pasur. Ne Durres, ke pasur Universitetin e dyte ne Evrope pas Bolonjes themeluar ne vitin 1380, ne kohen e perandorise romake ke pasur akademi arti, filozofie ne Apolloni,ne Dyrrahium-Durres nga ku dolen gjenerale ushtrise e perandore te ardhshem, perpara romakeve ne kohel pellazgo-ilire po ashtu ke pasur mjaft civilizim. Fakti qe Teuta ishte mbretereshe ilire, dhe ne ate kohe nuk kishte gra fare qe te ishin ne poste te tilla, tregon sesa civilizim ka pasur ketu dhe sesi trajtoheshin femrat, sigurisht jo siç i trajton gjuha dhe goja jote e qelbur. Mjere ato qe te kane ne shtepi thuaj!! Sigurisht qe edhe te krishteret kane bere masakra, plaçkitje, vjedhje e te tjera por po flasim per fakte o Lon trimi me flete qe tu qenka bere koka si kar i ngrehur per t`u derdhur e per t`u shkrehur.

  2. Epirioti II says:

    O arkelog i madh qe paske bere zbulimin e shekullit, po thua nje gje qe eshte rregull ne gjithe keshtjellat e rajonit.
    Keshtjellat Bizantine dhe Veneciane qe prisheshin nga bombardimet ne rast rrethimesh, ndertoheshin perseri nga pushtuesi i radhes duke ju pershtatuar teknikave luftarake te kohes.

    Cfare lesh zbulimi qenka ky. Nje pellembe qytet si Butrinti ta ben te qarte kete filozofi ku gjen gjithe arkitekturat e ndertimit qe kane ekzistuar ne rajon: Greko-Ilire, Romake, Bizantine e hershme (Bazilika e Madhe), Veneciane, Osmane, Ali-Pashiane (dmth osmane e thjeshtesuar dhe me cilesi te dobet ndertimi).

  3. AC/DC says:

    Mire qe ju kanë shk….. gjyshër,srergjyshër,katragjysher, po ju kane shkë…. dhe koken dhe jukane mbushur me sperme anadolli. Plhera osmane! Rrace muti!

    1. E verteta says:

      Ty te eshte shkerdhyer qe ne gjeneze çdo gje, prandaj edhe nuk di se ç`flet e vazhdon masturbohesh duke e marre ne goje, duke e hedhur ne ajer e duke u perlyer ne surrat. Rraca mutit jeni juve gjakprishurit inferiore qe kujtojne se Greqia i beri njerez, nderkohe qe njeri te ben familja, edukimi, e qe jetoni mbi kete toke por kurre nuk do e merrni vesh se ç`jeni e per çfare jeni, sepse ju nje cope muti me dy sy jeni.

  4. Ideali says:

    Me nje fjale, profesori erdhi rrotull dhe s na tha nje fjale. Torra eshte veneciane, madje shume me e vjeter Bizantine. Otomanet mund te kene vene ndonje gure per te ndrequr dicka dhe asgje tjeter. Lexohet ne material se t6e tilla torre ndodhen ne bregun perendimor te Adriatikut apo ne brigjet e Marmarase, Bizanti, Venediku e pastaj otomanet. Dhe ne fund idiotet shqiptare me ato hekra vincar qe po i qene pamjen nga deti. Sa turp!Por edhe krim…

    1. Mondi says:

      O kopetent lexoje mire ca shkruan . Si romaket si venecianet si osmanet kane ndertuar se duken nga themelet e ndryshme . Kete Tore e kane ndertuar nga e para osmanet sepse me siguri nga lufterat jane shkaterruar ato qe ishin ndertuar para e se thote ky po e thone studiuesit e huaj qe para 100 viteve . Durresi ka qene vija fundore e rruges kryesore qe niste ne Kostandinopoje dhe gjithmone si perandoria bizantine si ajo osmane qe ishte ne gjeopolitike 100% vazhdim i bizantines ndertuan gjithmone ne vazhdimesi 161 kala dhe fortifikata gjate gjithe rruges Egnatia . Dhe kjo per aresyen se gjithmone rruga Egnatia sulmoheshte nga kundershtaret qe ta kishin ne dore kete arter kryesor per lidhjen e adriatikut me orientin .

  5. k says:

    Italia eshtë djepi i kulturës Evropiane që nga romakët ,dhe ruajnë vlerat dhe gjithshka
    lanë kulturat e tjera që kaluan aty siç ishin feniçët,gotët dhe bizantinët,arabët,islamikët,grekët,normanët,spanjollët,etj.
    Injorantët shqiptarë pa asnjë kulturë,mohojnë çdo gjurmë të perandoreve të fuqishme që
    denjuan ti përfshinin për arsye strategjike.

  6. Hydajeti says:

    Nuk ja vlen barra qirane te merresh me rrenojat qindra vitesh te pushtuseve te huaj dhe te shemtosh qytetin e qytetareve te sotm vetem per te plotesuar deshirat arkeologeve te cilet kan te drejten e tyre te shprehen. lexova mendimet ndryshe te Turqeve te Francezeve te Italianeve dhe kush vjen e shkon lesho nga nje fjale perse qfare na duhet se sa pushtus kan sherdhyer trojet tona per ineresat e tyre gerrmoni Tare gerrmoni me poshte se diqka do gjeni nen Torren se do zbuloni injorancen e kombit tone dhe thundrat e armiqeve tane qe lozen me ne per shume vite ne vend qe mbi ato rrenoja te ngrejme te arthmen tone.

  7. Texas says:

    Ka faj perendimi qe ju pranon emigrant o qelbesira , shkoni ne vendet e zhvilluara arabe e vrisni veten , mbeturina te egra qe qelbet boten

  8. katundari laraman pa din e pa iman says:

    Eshte normale,qe ne nje surrat idioti katundar, islamisti laraman si duket specia shehi,te gjesh te materializuar nga te gjitha anet fjalen e Ajnshtajnit:
    ´´Ndonse,per pafundesine e universit mund dhe te dyshoje,por asnjehere,per pafundesine e budallallekut dhe maskarallekut njerzor´´.

  9. Elio says:

    O ti specia qe merresh me Ajshtajnin shiko se ai e ka pas per ata si puna jote qe duan te japin mend edhe kur skane.

Lini një Përgjigje

Adresa juaj email nuk do të bëhet publike. Fushat e domosdoshme shënohen *

Lini një Përgjigje