Te fundit
Deti Baltik si një "bombë me sahat": Armët e braktisura po helmojnë ujin
29 Shtator 2023, 21:50Bota
TEMA
Baltiku, një rrugë ujore strategjike që lidh vendet e mëdha evropiane, është tani një nga zonat ujore më të ndotura në botë pasi predha, bomba, raketa dhe agjentë kimikë të pashpërthyer u lanë në det pas dy luftërave botërore.
Hedhja në det konsiderohej atëherë një zgjidhje e shpejtë, e sigurt dhe e lirë për asgjësimin e municioneve të padëshiruara, dhe shumë u hodhën tutje nga forcat aleate në 1945 sepse kishin frikë nga një kryengritje guerile në Gjermaninë post-naziste.
Për një shekull, këto armë kanë qendruar në fund të Oqeanit Baltik, duke lëshuar ngadalë kimikate toksike duke përfshirë TNT, gaz mustardë, fosgjen dhe arsenik.
Ndërsa Komisioneri Evropian i Mjedisit Virginius Sinkevičius takohet me ministrat balltikë në Lituani për të diskutuar zgjidhjet, ekspertët thonë për Euronews se problemi është injoruar për një kohë të gjatë.
Kimikatet e çliruara nga municionet e nëndetëseve ndryshojnë aciditetin dhe temperaturën e ujit të detit, duke destabilizuar ekosistemet. Ato gjithashtu shkaktojnë kancer në shumë specie dhe mbetje municionesh janë gjetur edhe në indet e peshkut.
Ekspertët kanë frikë se konsumimi i peshkut të kapur pranë landfilleve mund të çojë në akumulimin e substancave kancerogjene te njerëzit.
Terence Long, themeluesi i Dialogut Ndërkombëtar për Municionet Nënujore, tha për Euronews se nevojitet më shumë ndërgjegjësim publik për të ushtruar presion mbi qeveritë.
“Municionet nënujore lëshojnë toksina që dëmtojnë ekosistemet detare dhe kërcënojnë jetën tonë detare. Pavarësisht nëse jeni një avokat i vendosur i ndryshimeve klimatike apo jo, kjo çështje na prek të gjithëve. TNT në municione mund të djegë dhe zbardh koralet dhe të krijojë një fluks të lëndëve ushqyese që shkaktojnë lulëzojnë alga të dëmshme. Gazi i mustardës shpërbëhet në arsenik inorganik që përhapet në shtratin e detit, duke vrarë gjithçka në rrugën e tij. Kimikatet gjithashtu ndikojnë në fotosintezën e planktonit dhe shkallën e çeljes të vezëve të gaforres. Kjo është situata në Balltik sot. Ne nuk mund t’i shpëtojmë detet nëse nuk e pranojmë realitetin në ujë”, tha Long.
Megjithëse shkencëtarët kanë ofruar prova për dekada me radhë për të mbështetur shqetësime të tilla, politikanët kanë ngecur duke pasur parasysh vështirësinë e përcaktimit të detyrimeve ligjore për armët e harruara.
Dhe ndërsa publiku është i vetëdijshëm për rreziqet e ndotjes plastike dhe mikroplastike në oqeanet tona, pak dihet për rreziqet e municioneve të hedhura për sigurinë e kafshëve dhe njerëzve.
Në fillim të këtij viti, Gjermania njoftoi realizimin e një programi prej 100 milionë eurosh për rikuperimin dhe shkatërrimin e municioneve pilot.
Problemi i stokut të peshkut në Balltik i shkaktuar nga një koktej toksik i kimikateve të municioneve, plehrave, mbetjeve industriale dhe ujërave të zeza – ka ndikuar seriozisht gjithashtu industrinë e peshkimit dhe ka ushtruar presion mbi qeveritë për të vepruar. Në gusht, Komisioni Evropian prezantoi kufizime të reja të kapjes për dy lloje peshqish në Balltik.
“Nëse krahasojmë sjelljet dhe deklaratat e qeverive, ka një ndryshim domethënës. Por mbi të gjitha ka një nivel të ulët veprimi,” i tha Euronews Klaus Bötcher, një konsulent i pavarur për JPI Oceans.
Terence Long beson gjithashtu se dështimi i shteteve për të përfshirë çdo referencë për municionet nënujore në Konventën e Armëve Kimike tregon se qeveritë po përpiqen të shmangin përgjegjësinë.
“Traktatet shpesh kërkojnë kompromise që mund të dobësojnë efektivitetin e marrëveshjes, veçanërisht kur bëhet fjalë për mbrojtjen e mjedisit. Qeveritë mund të mbrohen me marrëveshje, por kjo nuk i shfajëson ato nga pasojat e veprimeve të tyre,” shpjegoi ai.
Por Botcher beson se ka pasur një moment pozitiv në dekadën e fundit për të arritur ndryshimin e nevojshëm të paradigmës. Inxhinierët, shkencëtarët, politikëbërësit dhe financuesit më në fund po bashkohen për të identifikuar mënyrat më të mira për të shkatërruar armët në mënyrë të sigurt.
Përparimet në teknologjinë detare, duke përfshirë përdorimin e inteligjencës artificiale, po e bëjnë më të lehtë zbulimin dhe hartimin e municioneve nëndetëse. Disa municione çarmatosen duke përdorur avionë uji përpara se të hiqen nga shtrati i detit, ndërsa të tjerët nxirren për t’u shpërthyer ose djegur në tokë.
“Ne kemi zhvilluar një teknologji që provon se pastrimi i dyshemesë së oqeanit është i mundur. Municionet janë të dukshme dhe të prekshme dhe mund të hiqen,” tha Bocher.
Të dy ekspertët thonë se armët konvencionale dhe ato kimike duhet të trajtohen me të njëjtin nivel prioriteti. Armët gjithashtu duhet të monitorohen më nga afër, pasi ato mbartin një rrezik minimal shpërthimi për shkak të gjendjes së paqëndrueshme të kimikateve që përmban.
Këto zgjidhje teknologjike mund të jenë gjithashtu jetike për pastrimin e Detit të Zi kur lufta në Ukrainë përfundimisht të përfundojë. Ndërsa dihet pak për asgjësimin e municioneve në rajon, ekspertët thonë se qeveritë duhet të mësojnë nga gabimet e së kaluarës për të shmangur një përsëritje katastrofike.
Ekspertët mirëpresin veprimin e mundshëm të BE-së, por bëjnë thirrje për një përgjigje të koordinuar globale ndaj një problemi që prek kaq shumë pjesë të planetit.
“Ministrat baltik duhet të konsiderojnë seriozisht thirrjen e Kombeve të Bashkuara për të thirrur një Konferencë Ndërkombëtare për Municionet Nënujore. Deti Baltik është pjesë e asaj që unë e quaj zemra dhe mushkëritë e planetit. Meqenëse toka është një trup, nëse zemra dhe mushkëritë tona janë i sëmurë, na prek të gjithëve”, tha Long.
Më të lexuarat
24 oret e fundit
Javen e fundit
Blog Tema
Lini një Përgjigje