Te fundit
Një pllakë e thyer guri zhbllokoi sekretet e Egjiptit të Lashtë
15 Tetor 2022, 22:10Kulturë
TEMA
Egjipti i lashtë ushtron një tërheqje të fuqishme në imagjinatën e çdo brezi, duke refuzuar të qëndrojë i varrosur në të kaluarën.
Por pjesa më e madhe e asaj që ne tani e marrim si të mirëqenë në lidhje me këtë botë të mumieve, piramidave dhe varreve kishte për shekuj e mbuluar në heshtje, derisa ushtarët francezë u përplasën me një pllakë të thyer të një guri të gdhendur, në 1799.
Artefakti përshkruante tre shkrime të ndryshme antike. I gjetur ndërsa ushtria e Napoleonit po gërmonte themelet e një fortese në Rosetta, tani El-Rashid, Egjipt, guri siguroi çelësin për dekodimin e hieroglifeve – sistemit të shkrimit të lashtë egjiptian – dhe zbuloi sekretet e një prej qytetërimeve më të vjetra në botë, shkruan CNN.
Në atë kohë, askush nuk mund të lexonte pikturat dhe simbolet e bukura të gdhendura në gur dhe të pikturuara në rrotullat e papirusit të zbuluara në tempujt përgjatë Nilit – megjithëse studiuesit mesjetarë arabë dhe udhëtarët e epokës së Rilindjes i kishin gjetur prej kohësh një burim magjepsjeje.
Rëndësia e pllakës së gdhendur u kuptua menjëherë, madje edhe nga ushtarët, tha egjiptologia Ilona Regulski. Ajo është kuratorja e një ekspozite të re në Muzeun Britanik në Londër që eksploron garën për të deshifruar gurin e Rosetta dhe feston 200-vjetorin e zbulimit.
Sipas kushteve të humbjes së Napoleonit në rajon, forcat britanike dërguan pllakën, e bërë nga një gur i errët, i ngjashëm me granitin i njohur si granodiorite, në Britani dhe ajo mbërriti në Muzeun Britanik në 1802. U bënë kallëpe dhe iu dërguan egjiptologëve anembanë Evropës, një përpjekje e hershme për grumbullim.
“Brenda dy viteve pas zbulimit të gurit, çdo vend evropian kishte një kopje të gurit. Dhe ky ishte një proces i vetëdijshëm nga studiuesit për të shpërndarë tekstin, sepse të gjithë donin ta përshpejtonin procesin”, tha Regulski.
“Mendoj se për shumë studiues në atë kohë nuk kishte rëndësi se kush do të ishte i pari për sa kohë që kjo të bëhej, sepse ekzistonte shpresa që do të jepte kaq shumë informacione për Egjiptin e lashtë, që doli të ishte e saktë”, shprehet ajo.
Megjithatë, kërkimi për të zbërthyer shkrimin e lashtë mori dy dekada të tërthorta nëpër rrugët gjuhësore.
“Nëse shikoni shënimet, dhe kjo ishte paksa e papritur për mua kur fillova të punoja në këtë ekspozitë, nuk është një hap pas tjetrit. Janë shumë kthesa të gabuara”, tha ajo.
Guri i thyer përmban tre shkrime në dy gjuhë – 14 rreshta hieroglifesh formale, 32 rreshta në gjuhën demotike ( shkrimi i thjeshtuar dhe i përditshëm i përdorur në Egjiptin e lashtë) dhe 54 rreshta të greqishtes së vjetër – i vetmi nga tre të kuptuarit në atë kohë. Vetë mbishkrimi është një dekret masiv i miratuar në vitin 196 para Krishtit nga një këshill priftërinjsh për të shënuar përvjetorin e parë të kurorëzimit të Ptolemeu V Epiphanes.
Një i ri francez i quajtur Jean-François Champollion bëri zbulimin e madh. I sëmurë, por obsesiv, ai së pari studioi skenarin në moshën 17-vjeçare, duke zgjedhur të fokusohej në hieroglifët e rrethuar që mendohet se janë emra të figurave të rëndësishme egjiptiane.
“Ai e hedh shikimin e tij të parë në 1808, por është shumë i dekurajuar në fakt, sepse e ka shumë të vështirë. Dhe ankohet se kopjet nuk janë të mira. Dhe kështu ai shikon disa objekte të tjera dhe pastaj është gjithashtu shumë i dekurajuar. Dhe pastaj ai thotë, në rregull, unë do të braktis gjithçka”, tha Regulski.
I frustruar, ai ndaloi përpjekjet e tij, duke zgjedhur të zhytej në koptike – një gjuhë e gjallë që rrjedh nga egjiptiania e lashtë.
Në Angli, rivali kryesor i Champollion në garën për të deshifruar pllakën i përqendroi përpjekjet e tij në pjesën demotike të gurit. Dr. Thomas Young tregoi se ky seksion përbëhej nga tinguj si dhe nga shenja ideografike (fjalë ose ide). Megjithatë, ai mbeti i pabindur se hieroglifët kishin një komponent fonetik.
Champollion njoftoi zbulimin e tij vendimtar në shtator 1822, sipas Regulskit, duke vërtetuar se ishte një gjuhë fonetike, jo thjesht një shkrim.
“Gjëja shumë e rëndësishme që Champollion zbulon dhe dallon nga kushdo tjetër para tij është se ai e kupton që nuk është thjesht alfabetik, por është një sistem hibrid ose i përzier. Ka shenja që janë fjalë të plota dhe më pas ka shenja që janë shkronja individuale dhe se të gjitha funksionojnë së bashku si një. Ai arrin ta kuptojë këtë”, shpjegoi Regulski.
Guri Rosetta është ekspozuar në Muzeun Britanik që nga viti 1802 me vetëm një pushim dyvjeçar gjatë Luftës së Parë Botërore, kur u mbajt nën tokë për siguri. Me përvjetorin e deshifrimit të tij, studiuesit egjiptianë kanë rinovuar thirrjet për kthimin e objektit. Megjithatë, Regulski tha se muzeu nuk kishte marrë asnjë kërkesë zyrtare nga Egjipti.
18 Komente
Lini një Përgjigje
Më të lexuarat
24 oret e fundit
Javen e fundit
Blog Tema
Nuk morem vesh asgje, apo eshte sekret se cfare shkruesh ne ate pllake guri ???? Pllaka guri te shkruajtura ka kudo, por permbajtja e shkruar duhet te jete interesante.
Guri përmban 3 shkrime në 2 GJUHE – 14 rreshta hieroglife (Egjypjane), 32 rreshta në gjuhën Dhimotiko (Popullore = HELENE) shkrimi i thjeshtuar dhe i përditshëm i përdorur në Egjiptin e lashtë(dmth flitej HELINIKA) dhe 54 rreshta të GREQISHTES së vjetër. Mbishkrimi është i vitit 196 para Krishtit për të shënuar përvjetorin e parë të kurorëzimit të PTOLEMEUT 5-t EPIFANES (mbret Helen). $$$$$ Dmth .... 14 rreshta Hero-glife (χιερο-γλυφικά = te gdhendura me dorë) dhe 54 32 = 86 rreshta me shkrim Helen. $$$$$ Heheheeee bre majmuna Kaukazi, perdit zbulohet KULTUR dhe SHKENC qe verteton madheshtin e Helladhes. $$$$$ A nuk eshte rrenqethse dhe krenari per nje GREQISHT foles, te lexoj dhe te kuptoj qart nje shkrim 2.200 vjeçar (qe ju o majmuna perdit na cani trapin me Meshari e Joan Buzuqit 400 vjecar, qe nuk kuptohet). $$$$$ Helladha jo vetem qe ishte Komb me pozit Gjeografike, alfabet, gjuhe, Fe, sistem monetar, sistem politik dhe ushtarak, Kultur unike ... por ishte nje perandori qe i dhuroj njerezimit MADHESHTI (sepse eshte i pa numurt kontributi). $$$$$ Periudha Helinistike (qe quhet periudha e mbreterimit te dinastis se Mega Aleksandros) eshte periudha me e ndritur e njerezimit. Me Amfiteatre, Bibloteka, Gymnastyria, Akadhemia, Polis, Agores, sistem hydrik, sistem rrugor, sistem monetar ne gjithe boten e njofur (shiko ne internet DHRAHMIA Ilire), me Kisha, Mandia, Dhimokratia, Aristo-kratia, Shkenc, Olympiada, Strato ... $$$$$ Ptuuuu rac muti Gjithe historiografia botrore dhe shqiptare BUÇET dhe ju o kompleksika hipokrit vazhdoni perrallat me Ilirishte (ku asgje 0% Ilirishte nuk ekziston), por gjithcka HELENE.
HAHAA Helen ishte djali i trojanit dardan Priam.
Tarantina Gjuha e vjeter greke eshte vetem nje dhe vetem nje ILIRISHTJA
hahahahahaha Keto gr.qirat po te shohin shkrime me germa te ngjashme me te tyret thone se eshte greqisht. HAHAHAHAAH Saipas kesaj llogjike meqenese argjentinasit kane germa te njejta me rumunet atehere argjentinasit jane rumune ose rumunet jane argjentinas. HAHAHAHAH
Guri Rosetta eshte i famshem he i rendesishem per kulturen egjyptiane. Ne kete gur mesazhi shkruhej ne tre gjuhe. Duke njohur gjuhet e tjera u arrit te lexohen heroglifet egjyptiane. Nga ky moment nisen te lexohen dhe shkrimet egjyptiane qe deri atehere nuk lexoheshin.
Ja ku arrim ne konkluzionin qe Gjuha e bekuar Helene eshte mekanizmi qe transportoj nga lashtesi te gjitha enigmat, ngjarjet, histori, shkencen, Artin Kulturen dhe gjithcka qe njofim Sot. $$$$$ O burra Turk Arnauta, mos lini shkrim Greqish pa shkatruar, duke nisir nga parqet Arkeologjike me troho, ne rruget e Jugut, me sprey, ... hajdeni o Taliban shkatrojin me dinamit te gjitha. $$$$$ Shyqyr qe i vodhen Anglezet dhe Gjermanet nga Anatolia se nuk do kishte ngel asgje Helene per te vertetuar historin Reale. $$$$$ Shikoni internet o Taleban Turk-arnauta (qe urrejtja tuaj per Hellada, tregon qe nuk ndryshoni shum nga Turq dhe Taleban) se me sa perkushtim i rruan Gjermani, kliko ne internet "muzeu arkeologjik i Berlinit", "muzeu arkeologjik i Mynihut", "muzeu Britanik" ... (ne imazhe).
Greqi kudo. Egyptos eshte Term Greke nga Egeos,Meso-Geo "shqip" Mesdheu. Lumi Nilos (Nil) eshte e Mithollogjise Greke. Ngushtica Suez ka kuptimin e Perendise Greke te Zeus. Arabet shkruanin nga e Majta ne te Dhathte. Greket e Epirit,Ilyrise,Maqedhonise,Ionise,Magna Grecias etj nuk kane lidhje me Veziret,Pashallaret,Bejleret "Pellazagare" te vetequajture Skiptare. Qe nga Es-Panas (Spanje) deriiii ne Persi ka Vetem gjurme Greke ne Lashtesi deri sa filloi Rilindja Evropiane. U quajt Es-Panas se kjo popullsi ne Egeos Pelagos Adhuronin Perendine Panas (Pan). Shqip te Perendine e Gjithesise. Kjo popullsi Emertoi Gjbraltarin e sotem ne ate kohe I Pyles tou Irakli (Porta e Herkulit) qe del nga Deti Mesdhe ne Oqeanous (Oqean "shqip"). Bile ne Espanas (Spanje) ka sot disa Polis si ajo ne Fier te Arnautise te Perendise se Apollonos. Te Perendise se mjekesise Asklipios,te Perendeshes se Bukurise dhe Dashurise Afroditis,Poseidhonas etj. Populli i Barqelonis (Barcelona) e quajten te tille se e kishin prejardhjen nga Varqiza afer Athines. Eshte si te thone Tepelenasit Ksamilin Tepelena e Re. Magna Grecia po ashtu. Romen e ndertuan Greket nga Troas apo Ilyon qe Omiros (Homeri "shqip") shkruajti Ilyadhen e Famshme te Tij. Alfa e Politizmoit (Culture "shqip") Greke boterore.
hahahahahaha Ç'jane keto hallucinacione o peshk! Graqinë e formuan si shtet ruset vetem ne vitin 1830.
O shpellar o majmun Kaukazi qe mesove "hallucinacione" dhe pidhin e hamemes ... sigurisht qe u krijua si shtet (me kuptimin e sotem) ne 1821 sepse ishte i pushtuar nga kolera Otomaniste, Krenar qe ishin te PARËT ne Ballkan, qe luftuan, ku dhe filloj shthurja e Perandoris dhe ne vedet e tjera me radhe, kurse Ju o Turko-sperma te fundit ne Ballkan, Jo se u cliruat, thjesht iku vet Turku se u pren rruget me Turqin nga Shkupi dhe Bullgaria. $$$$ Pa na thuaj o debil mos ishte gje Austro-Humgaria qe ju krijoj si Shtet dhe Ju ngriheshit ne demostrada ndaj Princ Vidit me parrullat "Dum Baben". $$$$ Kosoven mos e krijoj gje NATO (SHBA dhe BE). $$$$ Ptuuuuu rac muti hipokrita te peshtyr.
GRECO MASCARA Γιαννης Μηλιωκας www.youtube.com/watch?v=7tQvToIifWY
E fshehta e madhe që po mbahet është se ai gurë është i shkruajtur në gjuhën ilirishte e vjetër dhe jo greqishten e lashtë.Zonja Eladhë nuk ekzistonte kur ishin ilirët zotër. Historia u vodh në mënyrën më të shëmtuar nga grekët ,me bekimin e shumë fuqive që na copëtuar si deshën dhe na trajtuan dhe po na trajtojnë si egërsira. E vërteta e varrosur po del në dritë ,ndaj dhe Eladha hajdute ka frikë nga zbulimi i të vërtetës, ndaj kjo zonjë na urren dhe sillet raciste me ne. Është pa histori,pa troje dhe pa heronj që ja vodhi ilirëve. Faktet dhe e vërteta po flet, sado që vazhdojnë ta fshehin.Ku do vejë zonja Eladhë kur e vërteta po fillon të ulëras. Ata që e gatuan këtë çorbë që nga Europa pushte duhet të fillojnë ta Han vet
Raciste jane ndaj Zonjes se Mocme HELLADHES, sepse sado mbishkrime Helene qe zbulohen nuk publikohen. $$$$$ Po te ka marr malli te "lexosh" ILIRISHTE, shko ne muzeun cop cop te Apollonis, Butrintit, Bylistit, ... vetem mer me vete ndonje emigrant Shqiptar Greqie qe te te ndihmoj qe ti lexosh dhe ti kuptosh. $$$$$ Po je xhep çpuar mos u shpenzo, thjesht hap internetin dhe kliko "mbishkrime ILIRE", "Monedha ILIRE", .... gjithcka do te dali ne shkrim Helen. $$$$$ Ptuuuuuu rac e farmakosur Turk-Arnaute, qe te gjitha shkrimet i shkatruat me troho ne parqet arkeologjike, si ne Turqistan dhe ne Albanistan, duke i pagezuar te gjitha "rrenoja Romake".
Ca thu, o shoku! Hamendesite nuk e mbulojne dot te verteten. Jane vertetime te bazusra shkencerisht. Ne ate gur ka data, emra njerzish dhe shprehje fetare.
Po mo kari ... dhe artikulli Shqiptar thote qe jane 86 rreshta ne Greqishten Dhimotiqi dhe ne ate te lasht, ku e shikon hamendesin time ?? $$$$ Po do te kerkosh Ilirishten kerkoje tek 14 rreshtat Hero-glife qe jane te pa qarta, sepse 86 rreshtat e tjere jane shume te qarta (madje sipas artikullit Shqiptar dhe Jo Grek), ne gjuhen qe flitej ne Egjypt. $$$$ Perse ju duket cudi kjo kur akoma edhe sot te gjitha gjuhet e Botes kane te pakten 10% fjale Greke. $$$$ Ne shkenc art, Kultur, sport, politik, fizik, gjeometri, gjeografi, histori, filozofi, fizik, Kimi (Χημία), Astronomi, Gjuhesi (Gluha = Glosa), teknologji, filo-zofi, mjekesi, psiko-logji, pedh-agoji, ... $$$$ Lexo ne intetnet fjalen "Piramid", perse gjuhesia botrore e cileson si fjal Greke. Kaq te tmershem jane Neo-Greket qe kane fuqi te manipulojn gjith Boten. Po e kane kete dhunti perseri Bravo ju qoft (Vravio = medalje ne GR.).
o ti . qe mire e ke gjetur nick view vetem nje pike se aq mend dhe shkolle ke. Nese ka ndonje gje qe lidhet me greqishten e lashte ne ate pllake tregon se ato greke qe krijuan qytetin shtet Athinen kane ardhur andej nga Egjipti dhe sa per Ilirishten dhe Iliret shko ne Itali dhe kerko ne Vatikan se te tregojne kush kane qene dhe si kane shkruar.Edhe ishujt e Greqise se sotme kane folur fhe flasin shqip o derdimen gjakprishur.
O Shqipo i Ha-mer-iqis shrimet Helene te Athines dhe mbrekullit e tjeta datojne ne te njeten periudhe por edhe 1 mije vjet te tjera perpara atyre qe sot u gjeten ne Egjypt. $$$$ Shkrime Helene te te njejtes periudhe gjenden ne te gjithe Mesdheun deri ne Indi, ... sepse i perket periudhes Helinistike. $$$$ O Majmun Kaukazi ... kliko o mavri ne internet lexo dhe shiko (imazhe, harta) "Hellenistic Period - World History Encyclopedia". $$$$ Helada shtrihej nga India dhe deri ne Gjibraltar. Flasin toponimet ... Poli-nisia, Indo-nisia (Indo = Endos = brendēsi), Meso-potamia, Aleks-andria, Tri-Poli, Andiochia, Jericho (ijeri-hora), Jerusalem (ijero-solima), Lisi-machia, Perse-Polis, Nea-Poli (Napoli), Palermo (Palo "e vjeter" × Ormos "gji, liman"), Nice (Niki = Nikea), Epi-dam (Durres), Apollonia, ..
Po nuk mesuat Glosan (gluhe Camce) e Perendive ate Greken o Arnaute nuk do dini se ne cfare Continenti jetoni. Apollonia qytet (Cita ital) Arnaute? Ilyret ishin Greke o Mavri me boje. I thonin Polis jo italisht Qitet nga Cita. Polisi ne Nder (Honor angl) te Perandorit Ilyre Greke Megas Kostantinos Kostantinopolis eshte fact historike i padiskutueshem (discusses). Po you pelqen (piace ital) te tallen te tjeret me you eshte tjeter histori. Po te ishit you pasardhes te Ilyreve perse (perke ital) do duhej ta quani Stamboll? Perse kush nuk u turqizua considerohej (consider) Kaurri iDerrit d.m th Greke? Dhe nga kush! Nga Veziret,Pashallaret, Bejleret, Agallaret,Hoxhallaret etj. Turqia dhe Italia na mori ne qafe qe ndau Epirin ne te Veriut (Vora greq) dhe te Jugut (Jugo sllavisht).